Leyla Gencer ve Opera Dünyası

Prof.Dr. Ünal Öziş 12 Aralık 2019’da Şubemizde “Leyla Gencer ve opera dünyası” konulu bir müzikli konferans verdi.

Şubemiz konferans salonunda,  12 Aralık 2019 tarihinde Prof.Dr. Ünal Öziş “Leyla Gencer ve opera dünyası” konulu bir konferans verdi. Leyla Gencer’in opera sahnelerindeki yaşamını özetleyen, hakkında yazılmış kitapları hatırlatan konuşmacı, Leyla Gencer’in opera kayıtlarından altı örnek sundu. Giuseppe Verdi’nin “Aida” operasından bir arya görüntülü, Wolfgang Amadeus Mozart’ın “Figaronun düğünü”, Gaetano Donizetti’nin “Anna Bolena”, Vincenzo Bellini’nin “Norma”, Giacomo Puccini’nin “Tosca”, Giuıseppe Verdi’nin “Macbeth” operalarından birer arya sadece sesli olarak izlendi.

Leyla Gencer’in Milano’daki evinin İstanbul Kültür ve Sanat Vakfınca İstanbul’da aynen yapılan iç düzenlemesinden de görüntüler sunan konuşmacı, “Leyla Gencer’in fani vücudunun külleri Boğaz’ın sularında kaybolsa da, sesi gök kubbe altında bâkî kalacaktır” cümlesiyle sunumunu tamamladı.

 Konferans programıyla birlikte, konuşmacının 2015’te, Mersin’de “A.K.O.B. – Akdeniz Opera ve Bale Kulübü Sanat Dergisi”nde yayınlanan, “Leyla Gencer ve opera dünyası / Leyla Gencer and the opera world” başlıklı türkçe / ingilizce makalesinin birer örneği de dağıtıldı.

Prof.Dr. Ünal Öziş’in Leyla Gencer’in yaşam öyküsünü özetlediği bir yazısı da ekte verilmektedir.

---

Aslen Safranbolu’lu olan Hasanzade İbrahim Çeyrekgil ile aslen Polonyalı Atiye (Alexandra Angela Minakovska)’nın kızı olan Leyla Gencer’in 10 Ekim 1928’de İstanbul’da doğduğu ifade edilmektedir.

İstanbul’un Boğaz-Yeşilköy-Polonezköy üçgeninde geçen çocukluğunda, evdeki bakıcısı Mme. Lejeune ile başlayıp, Dame‑de‑Sion ve İtalyan Lisesi yıllarına uzanan çizgide, özellikle Fransız ve İtalyan edebiyatına ve tiyatrosuna ilgi duymuştur.

İbrahim Gencer ile evlenen Leyla Gencer, önce İstanbul Belediye Konservatuvarında Reine Gelenbevi, Cemal Reşit Rey, Muhiddin Sadak gibi büyük müzik öğretmenleriyle; sonra Ankara’da Giannina Arangi Lombardi ve Apollo Granforte gibi büyük şancılarla, Muhsin Ertuğrul gibi büyük bir tiyatro adamıyla çalışmıştır.

1950’de Ankara Devlet Operası korosunda kadrolu göreve başlayan Leyla Gencer, Ankara’da aynı yıl “Cavalleria Rusticana” operasında baş soprano rolünü oynamış; 1953’de aynı rolle Napoli’de sahneye çıkmıştır.

Venedik’te 1983’teki son sahne temsiline kadar, Leyla Gencer otuzüç yıl dünyanın en büyük operalarında 70 eserde “primadonna” (baş kadın şarkıcı) olarak rol almıştır.

Leyla Gencer’in, San Francisco’dan San Petersburg’a, Buenos-Aires’ten Edinburg’a uzanan bir coğrafyada, temsil verdiği yerler arasında:

• Türkiye’de: Ankara, İstanbul;
• İtalya’da: Milano (La Scala), Roma, Napoli (San Carlo), Floransa, Verona (Arena), Venedik (La Fenice), Trieste (T.Verdi), Palermo (T.Massimo), Torino, Reggio Emilia, Genova, Spoleto, Bologna, Bergamo (T.Donizetti), Catania, Macerata, Cagliari, Treviso, Mantova, Como, Modena, Livorno, Mestre;
• Avrupa’nın diğer ülkelerinde: Viyana, Salzburg, Leningrad, Stockholm, Oslo, Varşova, Lodz, Poznan, Münih, Köln, Wiesbaden, Belgrat, Lozan, Vevey, Montecarlo, Barselona, Bilbao, Lizbon, Londra, Glyndbourne, Edinburg;
• Kuzey Amerika’da: San Francisco, Los Angeles, Sacramento, San Diego, Pasadena, Dallas, Philadelphia, New Orleans, Newark, New‑York (Carnegie Hall);
• Güney Amerika’da: Buenos Aires, Rio de Janeiro;
• gibi pek çok önemli operaları bulunmaktadır.

Leyla Gencer’in bu sahnelerde oynadığı operalar şunlardır:

• Giuseppe Verdi’nin “Aida”, “Attila”, Un ballo in maschera”, “La battaglia di Legnano”, “Don Carlo”, “I due Foscari”, “Ernani”, “La forza del destino”, “Gerusalemme”, “Macbeth”, “Otello”, “Rigoletto”, “Simon Boccanegra”, “La traviata”, “Il trovatore”, “I vespri siciliani”;
• Gaetano Donizetti’nin “Anna Bolena”, “Belisario”, “Caterina Cornaro”, “Lucia di Lammermoor”, “Lucrezia Borgia”, “Maria Stuarda”, “Les martyrs”, “Poliuto”, “Roberto Devereux”;
• Vincenzo Bellini’nin “Beatrice di tenda”, “Norma”, “I Puritani”, “La sonnambula”;
• Giacomo Puccini’nin “Madama Butterfly”, “Suor Angelica”, “Il tabarro”, “Tosca”, “Turandot”;
• Wolfgang Amamdeus Mozart’ın “Cosi fan tutte”, “Don Giovanni”, “Idomeneo”, “Le nozze di Figaro”;
• Claudio Monteverdi’nin “L’incoronazione di Poppea”; Christoff Willibald Gluck’un “Alceste”; Luigi Cherubini’nin “Medea”; Francesco Gnecco’nun “La prova d’un opera seria”;
• Gaspare Spontini’nin “La Vestale” ve “Agnese di Hohenstaufen”; Simon Mayr’ın “Medea in Corinto”; Gioacchino Rossini’nin “Elisabetta, Regina d’Inghilterra” ve “Guglielmo Tell”; Carl Maria von Weber’in “Der Freischütz”; Giovanni Pacini’nin “Saffo”;
• Arrigo Boito’nun “Mefistofele”; Amilcare Ponchielli’nin “La Gioconda”; Pyotr Ilyiç Çaykovski’nin “Pikavaya Dama” ve “Evgenyi Onyegin”; Jacques Offenbach’ın “Les contes d’Hoffmann”; Jules Massenet’nin “Manon” ve “Werther”; Pietro Mascagni’nin “Cavalleria rusticana”; Antonio Smareglia’nın “La falena”; Francesco Cilea’nın “Adriana Lecouvreur”; Eugen d’Albert’in “Tiefland”;
• Ricardo Zandonai’nin “Francesca da Rimini”; Sergei Prokofieff’in “L’angelo di fuoco”; Jaromir Weinberger’in “Schwanda, der Dudelsackpfeifer”; Lodovico Rocca’nın “Monte Ivnor”; Benjamin Britten’in “Albert Herring”; Gian-Carlo Menotti’nin “The Consul”; Ahmed Adnan Saygun’un “Kerem ile Aslı”; Francis Poulenc’in “Les Dialogues des Carmélites”; Ildebrando Pizzetti’nin “Assassinio nella cattedrale” ve “Lo straniero” operaları.

Bu bağlamda, Milano’nun ünlü La Scala tiyatrosunda, Leyla Gencer 1957’de Poulenc’in “Les Dialogues des Carmélites” (Karmeliten rahibelerin diyalogları), 1958’de Pizzetti’nin “Assassinio nella cattedrale” (Katedralde cinayet) operalarının dünyadaki ilk oynanışlarında baş soprano rollerini üstlenmiştir. Leyla Gencer, başta Donizetti’nin bazı eserleri olmak üzere, uzun yıllar unutulmuş birçok operanın sahnelere dönmesini sağlamıştır.

Leyla Gencer 100’ü aşkın sayıda, orkestra eşliğinde konserler veya piyano eşliğinde resitaller de vermiş; çok sayıda şan resitalinde Türklerle ilgili arya ve şarkılar ile Chopin’in Polonya şarkılarına özel yer ayırmıştır.

Opera sahnesine veda ettiği 1983’ten sonra da, 1989’a kadar konserler ve resitaller vermeğe devam eden Leyla Gencer, şan eğitimiyle ilgili çeşitli seminerler vermiş, radyo ve televizyon programlarında yeralmış, önemli şan yarışmalarının (kendi adını taşıyan dahil) jürilerinde bulunmuş, bazı operaların sanat danışmanı olmuş, 1997-2007 süresinde La Scala Şan Akademisinin sanat yönetmenliğini yapmıştır.

Bu bağlamda, ilki 1995’te İstanbul’da düzenlenmiş olan “Uluslararası Leyla Gencer Şan Yarışmaları”nda ödüllendirilen pek çok sanatçının dünyanın önemli opera sahnelerinde rol almakta olduğu da görülmektedir.

Leyla Gencer’in, hemen tamamı sahnelerden veya radyo konserlerinden çekilmiş, kırkbeş kadarı komple opera olmak üzere, 100’den fazla CD-eşdeğerinde çok sayıda LP-uzunçalar olarak plağı (sonradan çoğu CD-yoğunçalar olarak da yayınlanmıştır) ve filmleri (sonradan bazıları video/DVD olarak da yayınlanmıştır) bulunmaktadır.

Güzelliği kadar özelliği de algılanan sesi, şancılığı kadar oyunculuğu da öne çıkan kişiliği ile, 1950’lerden 1980’lere dünya opera sahnelerinin en büyük yıldızlarından biri olan Leyla Gencer’in bazı aryalarına “Divine” (İlahi kadınlar / Tanrıçalar) başlığını taşıyan bir plakta, o dönemde dünyanın en ünlü altı sopranosundan biri olarak yer verilmiştir.

Leyla Gencer yaşamında elliyi aşkın uluslararası ödül ve ünvan almış, yurtdışındaki çalışmalarının yoğunluğu sebebiyle Ankara Devlet Operasından 1958’de ayrılmak zorunda kalmış, yerleştiği İtalya’da adını değiştirmeyi kesinlikle reddetmiş, opera çevrelerinde “La Diva Turca” olarak da anılmıştır.

Leyla Gencer’e 1988’de Türkiye Cumhuriyeti “Devlet Sanatçısı” ünvanını vermiş; 1994’te Sevda-Cenap And Müzik Vakfı Onur Ödülü Altın Madalyasını almış; 1995’te Ankara Devlet Operası önüne heykeli dikilmiş; 2005’te İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı Yaşam Boyu Başarı ödülünü almış; 10 Mayıs 2008’de Milano’da hayata gözlerini kapamıştır.

Leyla Gencer hakkında, dergi ve gazetelerde yayınlanan çok sayıda makalenin yanısıra, birçok kitap da yazılmıştır:

– Franca CELLA (1986): “Leyla Gencer, romanzo vero di una primadonna”, Venedik, C.G.S. Edizioni, 546 s.;
– Zeynep ORAL (1992): “Tutkunun romanı: Leyla Gencer”, Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları N.318‑13, 218 s.;
– Zeynep ORAL (1994): “Leyla Gencer’e armağan”. Ankara, Sevda-Cenap And Vakfı, Onur Ödülü Altın Madalyası Sahipleri Dizisi N.6, 176 s.;
– Zeynep ORAL (1999): “Tutkunun romanı / Leyla Gencer”, İstanbul, Doğan Kitap, genişletilmiş 8.baskı, 341 s. (10.b.: 2008, 280 s.);
– Ünal ÖZİŞ (2006): “Leyla Gencer ve opera dünyası”, Ankara, Sevda-Cenap And Müzik Vakfı, 171 s.;
– Franca CELLA (Ed.) (2007): “Leyla Gencer, 50 anni alla Scala”, Milano, Teatro alla Scala, 176 s. (+ 2 CD & 1 DVD);
– Zeynep ORAL (2008): “A story of passion”. İstanbul, İstanbul Foundation for Culture and Arts, 304 s.;
– Franca CELLA (2008): “Per Leyla Gencer”. Bergamo, Fondazione Donizetti, 24 s. (+ 1 DVD: Lorenzo Arruga’nın Leyla Gencer ile 1997’deki söyleşisi);
– Zeynep ORAL (Ed.) (2009): “Leyla Gencer”. Ankara, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, n.3178-12, 320 s.;
– Zeynep ORAL (2011): “Leyla Gencer – Il canto e la passione”. Milano, Mursia, 315 s.;
– Zeynep ORAL (2014): “Leyla Gencer”. Paris Bleu Nuit, 320 s. (+ 1 CD);
– Franca CELLA (2018): “Leyla Gencer – The story of a primadonna”.  Azzano Sanpaolo, Bolis, 522 s;
– Evin İLYASOĞLU (2018): “Ben Leyla Gencer – La Diva Turca”. İstanbul, Borusan & Yapı Kredi, 351 s.

Leyla Gencer ile ilgili bir film de yapılmıştır:

– “Leyla Gencer : La Diva Turca”  (2019) (yönetmen: Selçuk METİN; senarist ve metinler: Zeynep ORAL; görüntü yönetmeni: Gökhan TURNALI; anlatıcı: Halit ERGENÇ; yapımcı: İKSV  – İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı).

Leyla Gencer’in fani vucudunun külleri Boğaz’ın sularında kaybolsa da, sesi gökkubbe altında baki kalacaktır.

[ngg src=”galleries” ids=”9″ display=”basic_thumbnail” thumbnail_crop=”0″]