İnşaat Mühendisi
İMO İzmir Şubesi Bülteni 8 Mart Özel Sayısı
Cam Tavan Söyleşileri – Gül Aran
1998 yılında İşletme masteri yaptım.
İlk yıllarımda cam tavanın varlığını algılamam biraz zaman aldı. Deneyimsiz olmama yoruyordum. Ancak belli bir süre deneyim kazanıp ürettiğim işin içeriğinde belirgin yükselme ve verimlilik olduğu halde unvan ve ücrette geride kalınca sesimi yükselttim.
Ortalama ve vasat kalitede bir erkek mühendise 5 yılda verilen imkânlara 10. yılımda sahip oldum. Israrla, uygun bir üslup ile talep etmem, takip etmem gerekti.
- Kadınlar için “CAM TAVAN” ne demek, sizin için ne anlama geliyor?
İş ortamında rekabet unsuru olarak belli bir ortak payda etrafında toplanan kişilerin, bu ortak paydayı kullanarak avantaj elde etme çabası olarak yorumluyorum. “Erkek olma” paydası ise kaba kuvvete, fiziksel güce dayalı bir payda. Üst düzey yöneticilik görevlerimde, şaşkın gibi bir ifade ile “siz bir kadın olarak bunu nasıl beceriyorsunuz” sorusu en çok sorulan soru idi.
Mühendislik bir üniversite diploması ve kişisel becerilerle yapılan bir iş.
- Toplum olarak cinsiyetlere yüklenen rollerin cam tavan inşasını desteklediğini düşünüyor musunuz?
Yasal düzenlemeler ile tanımlı tüm haklarımızı, izinlerimizi kullanıyoruz. İşverenden fazladan beklentimiz yok, aile içi sorumluluğun iş verimini düşürmesi ibaresi bir bahanedir. Belli çalışma saatleri, koşulları çerçevesinde mesleğimizi yapıyoruz. Bunun dışındaki talepleri yerine getirmek durumunda değiliz. Gerekçesi aile, çocuk sorumlulukları da olabilir, kendine vakit ayırmak da olabilir. Çalışma disiplinimizi korumamız ve özgüvenimizi yükseltmemiz gerekiyor.
Yasal düzenlemelerin iyileştirilmesi için kadın hakları platformlarında ısrarla aktif olmanızı öneririm. Ses getirecektir. Çok uzun soluklu bir çaba, damla damla büyüyor.
- Üstlerin veya cam tavanı kuranların, kaba, saygısız söylem ve davranışları, cinsiyetçi tutumları karşısında durumu tolere etmeli miyiz ya da nasıl davranmalıyız?
Bu tolere edilme beklentisi hep vardı hala var, şaka yollu söylemler, sözlü veya fiziksel direk taciz, yazılı içerik ve fotoğraf ile mobbing. Kesinlikle tolere etmememiz gerekir. Kurumların ve kişilerin kendileri ile yüzleşmesi, kurumsal etik davranış prensiplerinin belirlenmesi gerekir.
- Kadınların ev geçindirme yükümlülüğünün ücretlendirmeye etkisi nedir?
Maalesef “ama senin eşinde çalışıyor, seninki ikinci maaş” gibi saygısızca yorumlar duydum. Bu düşük ücret vermenin bahanesi olarak kullanılıyor. Uzun ve zahmetli eğitimler, erkekler ile aynı koşullarda çalışma sonucu bulunduğumuz noktalara geliyoruz. Eşit işe eşit ücret en temel hakkımız. Ücretlendirmenin bu şekilde değerlendirilmesi sadece art niyet ile açıklanabilir.
- İş dünyası “kurtlar sofrası” ise cam tavan sadece kadınlara mı kurulur, genel oyunun bir parçası mıdır?
Evet, genel oyunun bir parçası bence. Çoğunlukla da kadınlar için kurulur.
Bir şirkette bir üniversitenin 68 mezunu olan, dönem arkadaşı 20 yönetici vardı. Toplam 40 yönetim pozisyonunun 26’sı bu gruba dâhildi. Cam tavan “dönem arkadaşı” paydası üzerine kurulmuştu. Bir dönem arkadaşlarının eşi kadın mimar bile bu paydadan faydalanıyordu.
Bir holdingde ise “hemşerilik” paydası üzerine kurulmuştu. Öncelikle ve fazlası ile kadınlar, sonra erkekler mutlaka buna takılıyordu.
Mesleğin ilk yıllarından sonra yetki, sorumluluk, ücret ve kazanç artışı için farklı bir mücadele başlar. Bir şirkette veya projede sınırlı sayıda olan pozisyonlar vardır, bu noktalara tüm kadro gözünü diker. Bireyin teknik ve liyakat yeterliğini göz ardı etme çabası başlar. Rekabetin bir unsuru olarak kullanılır.
- Cam tavanın varlığı ne noktada hissedilir, siz nasıl anladınız?
Mezuniyetten sonra 5. yılımı doldurduğumda çalıştığım firmada yaptığım işin tüm yetki ve sorumluluğu bende olmaya başladı. Ben onaylarsam Genel Müdür veya Yönetim Kurulu, hissedarlar onaylıyordu ancak unvanımda, gelirimde bir değişiklik olmamıştı. Unvan sahibi arkadaşlar da bana müdahale edemiyorlardı/etmiyorlardı. O noktada bir gariplik olduğunu düşündüm, ilgili pozisyonu ve ücreti talep ettim, bir iş değişikliği yaparak bunu alabildim.
Aynı şirkette alamadım.
- Cam tavanı kıran kadınlar başkalarına cam tavan kurar mı?
Bunu öncelikle kadın ya da erkek olarak değerlendirmemek lazım. Kurum içi rekabetin bir parçası olarak değerlendirmek lazım. Evet, kurar diyebilirim.
Ancak bu konularda kadınların daha dikkatli olduğunu söyleyebilirim. Ben rastlamadım.
- Siz yönettiğiniz ekiplerde birilerine cam tavan kurulup kurulmadığını nasıl izliyorsunuz?
Bir yöneticinin temel fonksiyon veya yeteneklerinden biri işin ne kalitede kimin tarafından yapıldığını izlemek olmalı. Önünüze gelen işe, size sunan kişinin ne kadar katkı yaptığını, detaylara hâkimiyetini izlersiniz. Hele bir kadın olarak cam tavanlara çarptı iseniz daha kolay algılarsınız.
- Sınırlarımızı biliyoruz, esiri oluyoruz ve kusuru cam tavanda mı arıyoruz?
Yetiştiğimiz toplumu, aile çevremizi göz ardı edemeyiz. Mesleğe yeni başladığımız zaman sınırlarımızı bu alışkanlıklar, öğretiler ile tanımlayabiliriz, yetiştiğimiz yakın çevremizdeki kadın rolleri ile düşünebiliriz. İş başında deneyim kazandıkça öğreniyoruz. Vazgeçmemenizi öneririm. Mesleki performansınızı kendiniz izleyin, karşılaştırın ve hak ettiğinizi düşündüğünüzü talep edin.
Bizler değil Türkiye, dünya ortalamasına göre bile, kadın sayısı on bindelik ölçekler ile tanımlanan bir meslekte başarılı olma hedefleri olan kadınlarız.
İMO İzmir’deki Beyaz Baretli Kadınlar programı gibi mentorluk programları aracılığı ile rol modellerinizi belirlemenizi, kendi içsel değerlendirmelerinizi gözden geçirmenizi öneririm.