İnşaat Mühendisi
1968 yılında temeli atılan, İzmir Büyükşehir Belediyesi Binası inşaatı, 1981 yılında bitirilerek, belediyenin hizmetine girmiştir. 12 yıl süren yapım sürecini aşağıda özetliyorum.
İzmir Büyükşehir Belediyesi Hizmet Binası; 1966 yılında düzenlenen; “İzmir Belediye Sarayı Mimari Proje Yarışması” sonucu seçilen bir projenin uygulamasıdır.
Yarışma Jürisi dönemin ünlü mimarlarından Prof. Utarit İzgi, Dr. Muhteşem Giray, Muhlis Türkmen, Affan Karaca ve Emin Ertam’dan oluşmuştur. Kazanan Mimari Proje müellifleri ise Özdemir Arnas, Altan Akı ve Erhan Demirok olup, Statik Betonarme Proje müellifi; İnşaat Yüksek Mühendisi Uğur Belger’dir.
İzmir Büyükşehir Belediyesi Binası İnşaatı Yüklenicileri;
1. 1968 yılında inşaatına başlanan İzmir Büyükşehir Belediyesi Binasının temel kazık yapımının ihale bedeli 2.999.999,-TL’dir.
2. 1970 yılında 5 blok olarak ihale edilen, İzmir Belediyesi Hizmet Binası’nın üstyapı ihalesini, “Mazhar Zorlu – Mehmet Ali Çınar” ortak grubu almıştır. Yüklenici; binanın tamamının kaba inşaatını yapmakla yükümlüydü. Ancak, belediye ile ihtilafa düşerek, binanın iki bloğunu yapmadan işi yarım bırakmıştır.
3. 1974 yılında, “Muammer Tezel Müteahhitlik Firması”, “Belediye Sarayı 3. Kısım İkmal İnşaatı” ihalesini 3.850.000,-TL birim fiyat teklif ile almıştır. İkmal inşaatının Şantiye Şefliğini de ben üstlenmiştim. Bizim yüklenimimiz; başkanlık katı girişi olan F blok ile başkanlık katının yer aldığı C blok idi. Üç yıl süren ikmal inşaatında iki bloğun betonarme iskeletini tamamladıktan sonra, tüm binanın tuğla duvarlarını örmüştük. 1976 yılında işi tamamladık.
4. 1978-1981 yılları arasında, “Çakıroğlu Müteahhitlik firması”, İzmir Belediyesi Hizmet Binasının ince işlerini yaparak inşaatı bitirmiştir.
İzmir Belediyesi Hizmet Binasının Yapım Teknik Özellikleri Şunlardır;
Temel Kazıkları:
İzmir Belediyesi Hizmet Binasının temel kazık inşaatı; çelik borular çakılarak ve yerinde beton dökülerek yapılmıştır. Temel kazıkları, her bir kolonun yüküne göre; 3-4-5-6-7’şer adet olarak çakılmıştır. Çakılan grup kazıklar, 1,20 m. yüksekliğinde başlık betonu ile birleştirildikten sonra, subasmana kadar betonarme perdelerle birbirine bağlanmıştır.
Binanın Betonarme Yapısının Teknik Özelliği:
Yapıda kullanılan betonun mukavemeti, B.225 olarak seçilmiştir. O tarihlerde yapılarda seçilen en yüksek beton mukavemeti buydu. Beton karışımı ise; “hacim usulü” ile ince ve kalın mıcır ile kum karıştırılarak ve betoniyerde karılarak yapılmıştır.
“Mazhar Zorlu – Mehmet Ali Çınar”yüklenimi zamanında, bir kez beton mukavemet deneyi yapıldığını öğrendik. O dönemde,kullanılması kontrollükçe uygun görülen hacim usulü karışım, bizim beton imalatlarımızda da aynen uygulanmıştır. O tarihlerde, İzmir’de (TCK) Karayollarından başka bir yerde beton laboratuvarı yoktu.
İzmir Belediyesi Hizmet Binası inşaatının bir şansı vardı, o da; İzmir’de mıcır imalatına başlayan yeni bir firmanın oluşuydu. İki ayrı kalınlıkta mıcır, o firmadan temin edilmiştir. Gediz Nehri’nden firmamızca getirilen uygun boyuttaki kum da beton imalatında kullanılmıştır. Aynı mıcır firması, seneler sonra, İzmir’de ilk hazır beton yapımına başladı, bizim inşaat, hazır beton imalatına ne yazık ki yetişemedi. Betoniyer ile karılan beton, özel bir vinçle döküm yerine çıkarılıyor ve vibratörlerle sıkıştırılarak imalat yapılıyordu. En az bir hafta, dökülen beton sulanıyordu.
Aynı yıl inşaatına başlanan “SSK Hizmet Binaları”nın temellerinde; hazır prefabrik kazık kullanılmıştır. Yerine dökülen beton ise, beton pompası ile katlara taşınarak, kalıba yerleştiriliyordu, bu bir kolaylıktı ve bu tarz beton taşıma işi İzmir’de bir ilkti. Ancak pompanın beton akışkanlığı için, ince agrega malzemesinin kullanılması tercih ediliyordu. Bu tercih, beton mukavemetini düşüreceği için inşaatımızda pompa kullanılmasına yüklenici ve kontrollükçe izin verilmemiştir.
Yapıda inşaat demiri olarak da, St-3A Metaş imalatı nervürlü beton çeliği kullanılmıştır. Nervürlü beton çeliği, kıvrıldığında koptuğu için, proje gereği kirişlerde pilye yerine, ertiye sıklaştırılması yapılmıştır. Etriye çeliği olarak ta 10 mm. çapında nervürlü çelik kullanılmıştır. “Etriye sıklaştırması” hem kolonda hem de kirişlerde uygulanırken, bu tarz uygulama, İzmir’de yapılan ilk projelerden biriydi. Statik ve Betonarme Proje müellifi İnşaat Yüksek Mühendisi Uğur Belger’in, projesindeki etriye sıklaştırması, İzmir’de bir ilkti.
Binanın kolon kesitleri (60cmx60cm) iken, 1970 yılında Bayındırlık Bakanlığının verdiği yazılı talimatla, kolonların ebadı; (80cmx80cm) ye çıkartılmış ve aynı talimatla da beton donatı kesiti %33 arttırılmıştır.
Binanın altı adet dilatasyon bölgelerine ait ilk iki katın kolonlarında ve arka bloklardaki 7,50 metreye çıkan kolonlarda 12 adet U20 putrel demiri kullanılmıştır. Bu kolonlara yapılan putrel donatılar, beton zarf ile kaplanarak, korunmaya alınmıştır.
Binanın kat yüksekliği; zemin katta 4 metre, diğer katlarda ise 3,5 metredir. Katların duvarları, 3 metre yüksekliğinde örülmüş, kalan 0,50-1,00 metre boşluktan da teçhizat kanalları geçirilerek, kalan bu boşluk asma tavan ile gizlenmiştir.
Yağmursuyu, çatıdan itibaren, plastik boruyla, dış cephe kolonlarının ortasından indirilmiştir, bu da binaya ayrı bir estetik görünüş vermiştir.
İzmir Belediye Hizmet Binasında Sonradan Yapılan Tadilatlar;
Eski Belediye Başkanı Yüksel Çakmur’un görevi sırasında, katlardaki tuğla duvarlar kaldırılıp, yerine hafif bölmeler yapılarak, bina bir miktar hafifletilmiştir.
Yapının dış cephesinde bulunan düşey prekast elemanlar ise, yakın bir tarihte kaldırılarak, aşağı düşme riski ortadan kaldırılmıştır.
1 Şubat 1974 Depreminde İzmir Belediyesi Hizmet Binasında Yaşananlar;
1974 İzmir depreminde, İzmir Belediyesi Hizmet Binası inşaatının zemin katının tüm tuğla duvarları ezilerek, yıkılmıştır. Zemin kat duvarları yıkılarak yenilenmiştir, üst iki katta oluşan kılcal duvar hasarları ise, sıvanarak tamir edilmiştir.
İzmir Saat Kulesi’nin, 1928 depreminde olduğu gibi, 1974 depreminde de üst tepeliği yıkılmıştır. Aynı depremde; İzmir Valiliği’nin, yangından kalan enkazın tüm duvarları yıkılmıştır. Konak, Alsancak ve Karşıyaka’da 47 bina ağır hasar görmüştür. Bu depremde; 2 vatandaşımız hayatını kaybederken; 20 kişi de yaralanmıştır.
1999 Yılından Beri, İzmir Belediyesi Hizmet Binası İçin Duyduğum Endişelerim:
1999 depreminden önce, İzmir Büyükşehir Belediyesi Binasının bazı kolonlarının sıvasının söküldüğünü gözlemledim. Beton pas payı sökülen, kolonun içindeki çelik donatının eridiğini dehşetle gözlemledim. Yanımda fotoğraf makinası olmadığı için bu durumu tespit edemedim.
1999 depreminin dokuzuncu günü Kocaeli’ye yerinde incelemeye gittim. Aradan geçen 22 yıl içinde yörede gördüklerimi unutamıyorum.
Cumhuriyet gazetesinde, 1999 depremi konulu, İTÜ öğretim üyesi Prof. Dr. Feridun Çiğlı’nin aşağıdaki makalesini okuyunca, İzmir Büyükşehir Belediyesi Binasında gördüğüm korozyon aklıma geldi. Prof. Dr. Feridun Çiğlı’nin makalesinde şunlar yazılıydı;
“Demir tamamen yok oluyor. Donatıya kadar rutubet ya da su ulaşınca, paslanma başlıyor, hacmi büyüyor, bulunduğu yere sığmıyor ve çatlaklar oluşturuyor. İTÜ Avcılar Kampüsünde, bu problem vardı. Birçok binada da var, betonarme bina demek, beton ve çeliğin kaynaşarak bir yükü taşımasıdır. Eğer bu elemanlardan bir tanesini yok ederseniz,o bir şey taşıyamaz, beton tek başına bir şey taşımaz.”
İzmir Büyükşehir Belediyesi Binasında gördüğüm bu demir korozyonu hakkındaki endişelerimi, 5 Ekim 1999 tarihinde, dönemin İBB Başkanı Ahmet Piriştina’ya dilekçeyle bildirmiştim. Ama yanıt alamadım.
17 Ekim 2005 İzmir Seferihisar Depremi:
O gün, İBB personeli gün boyu binaya girmedi. İzmir’in sorunlu zeminlerinde oluşan ayrılmalar ve bina yatmaları daha da arttı.
Bu kez, 31 Ekim 2005 tarihinde, dönemin İBB Başkanı Aziz Kocaoğlu ve İzmir Valisi Oğuz Kağan Köksal’a İzmir Büyükşehir Belediyesi Binası için endişelerimi içeren dilekçe verdim. 28 Ekim 2005 tarihli Yeni Asır Gazetesi’nde çıkan, endişelerimi anlatan yazımı da dilekçeme eklemiştim.
Eski İBB Başkanı Aziz Kocaoğlu’nun talimatı ile deniz cephesinden karot alındığını, İBB sitesinden gördüm, neticesini bana bildirmediler. Bu testin sonucunu, 15 yıl sonra öğrenmeyi etik bulmuyorum. Gecikerek bana şifahi verilen bilgi “deniz tarafındaki yapıların kolonlarında ve kiriş betonlarında bozulma olduğu şeklindeydi.”
30 Ekim 2020 İzmir Depremi ve İzmir Belediyesi Hizmet Binası
30 Ekim 2020 günü İzmir’de yaşanan depremin ertesi günü, yani 31 Ekim 2020 günü, İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi tarafından İzmir Belediyesi Hizmet Binasında oluşan zarar tespitine gönderilen, üç inşaat mühendisinden biriydim.
Özet Olarak;
İzmir Belediyesi Hizmet Binasında 1974, 2005 ve 2020 depremlerinde oluşan hasarları yukarıda anlatmaya çalıştım. 21 yıl uğraşarak, binada korozyonun zararları olduğunu ispatladım.
İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi’nin; İzmir Büyükşehir Belediyesi (İBB) Ana Hizmet Binası ile ilgili 18 Aralık 2020 günlü açıklaması:
İMO’nun bu açıklamasını önemsiyorum. Açıklamada, özetle;
“Son günlerde gündeme gelen İzmir Büyükşehir Belediyesi (İBB) Ana Hizmet Binası ile ilgili tartışmalar üzerine bir açıklama yapmayı gerekli buluyoruz.
İBB Ana Hizmet Binası gerek mimari, gerek döneminin ilerisinde kullanılan inşaat teknikleri, gerekse İzmir için taşıdığı anlam bakımından biliyoruz ki değerli bir yapıdır. Ancak ileride içerisinde çalışacak olan personelin hayatı da en az bu yapının anlam ve önemi kadar kıymetlidir.
Sonuç olarak; vakit kaybetmeden, İBB Ana Hizmet Binası ile ilgili kararın, yürürlükteki Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018 hükümlerine göre güncel zemin araştırmaları, mevcut hasar durumunun detaylı tespiti, malzeme özellikleri vb. tüm bilgiler ışığında yapılacak bir performans analizi doğrultusunda verilmesinin kamunun yararına olacağı görüşünde olduğumuzu ifade ederiz” denilmektedir.
Değerli Genç Mühendisler, izin verirseniz, 50 yıllık meslektaşınız ve abiniz olarak, sözümü şöyle tamamlıyorum:
1968 yılında fakülteye sürgülü cetvel ile başladık, kollu hesap makinasıyla bitirdik. Su derslerinin ağırlıklı olduğu fakültemden, betonarme projesi alarak mezun oldum.
Ege Üniversitesinin ilk mezunu olarak, laboratuvar görmedik, beton ile şantiyede tanıştık.
Ege Üniversitesi Rektörlüğünde bilgisayar dersi gördük, kart delerek, program yapmayı deneyerek. Bilgisayarda proje yapmayı başaramadık, olmadı…
Küçücük bir apartman projesini, elle hesaplayıp, 20 günde elle çizerek bitirirdik. Gün geldi, yaptığımız projelerin, bir günde yapılarak teslim edildiğini görünce, şoke olduk…
Gençler, sizler herşeye layıksınız, sizler bizim yaşadığımız sıkıntıları yaşamıyorsunuz…
Sizden bir ricam olacak; gençler, yaptığınız binalarda hiç hata yapmayınız, yaptırmayınız. 30 Ekim Sisam depreminin Bayraklı’da yarattığı tahribat belleğimizde taze; 117 kayıp; bizim meslek, hata götürmez…
1970’li yılların şartlarında yaptığımız, 50 yıllık İBB Hizmet Binasının vicdani sorumluluğunu ben taşıyorum. Binada 2.000 personel çalışıyor, çok mutluyum, hiçbirinin burnu kanamadı.
Gençler, sevgili meslektaşlarım, ideallerinizden taviz vermeyeceğiniz, geleceğinizi karartmayacağınız işlerde çalışmanızı temenni ediyorum. 5 Ocak 2021
Ahmet Gürel
İnşaat Mühendisi
Belediye Sarayı 3. Kısım İnşaatı Eski Şantiye Şefi