Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelik hakkında

13 Ekim 2021 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan,  binaların kontrollü ve güvenli yıkımı ile yıkım sonrası atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde yönetiminin sağlanması amacıyla hazırlanan “Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelik”  1 Temmuz 2022 tarihinde yürürlüğe girecektir. Bu Yönetmeliğin amacı, binaların yıkım faaliyetlerinin çevre ve insan sağlığı ile güvenliğine zarar vermeyecek şekilde gerçekleştirilmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Bina yıkım işleri riski yüksek inşaat faaliyetlerindendir. Çok iyi planlama, hesaplama ve özverili çalışmalarla yapının yıkımı gerçekleştirilmelidir. Söz konusu yönetmelikle bina yıkımlarına yasal bir düzenleme getirilmiştir. Öncelikle yıkımlar için ilgili idarece yıkım ruhsatı düzenlenecektir.

Yönetmeliğin 2.Maddesinde hangi binaların yönetmelik kapsamı içinde olduğundan bahsedilmiştir. 3. Maddede yönetmeliğin yasal dayanağı açıklanmıştır. 4. Maddede ise yıkım faaliyetleri konusunda tanımlamalar yer almıştır. 5.Maddede genel ilkeler açıklanmış, 6.Maddede yıkım planı, 7. Maddede yıkım ruhsatı, 8.Maddede yıkım şantiyesinin kurulumu, 9.Maddede yıkıma ilişkin tedbirler anlatılmış, 10. Maddede ise yanan ve yıkılan binalar formu hakkında açıklamalar yer almıştır. 11. Maddede yıkım yöntemleri, 12. Maddede yıkım makine ve ekipmanları, 13. Maddede yıkımda dikkat edilmesi ve uygulanması gereken iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliğinden bahsedilmiştir. 14. Maddede yıkım faaliyeti ve atık yönetimi açıklanırken, 15. Maddede seçici yıkımın içeriği anlatılmaktadır. 16. Maddede yıkımda asbest ve diğer tehlikeli atıkların tespiti ve sökümü konu edilirken, 17. Maddede yıkım faaliyeti sırasındaki gürültü ve titreşim yönetimi ile ilgili yasal düzenlemeler açıklanmaktadır. 18. Madde yıkım faaliyetleri sırasında oluşacak toz emisyonunun kontrolü için alınması gereken önlemler ve çevre yönetimi hizmeti yeterlilik belgesinden bahsederken, 19. Madde bu yönetmelik kapsamındaki atıklar için yapılacak her türlü raporlama ve belgeleme işlemlerinde atığın tanımına karşılık gelen atık kodlarının kullanılması anlatılmaktadır.

Yönetmelikle getirilen yenilikler şu şekilde özetlenebilir: 

• Yıkımlar için ilgili idarece yıkım ruhsatı düzenlenecektir.
• Teknik anlamda Yıkım Fenni Mesuliyeti inşaat mühendisi tarafından üstlenilecektir.
• Patlayıcılarla yapılan yıkımlar ile ikiden fazla bodrum katı olan her türlü binanın yıkımında fenni mesuliyetin üstlenilmesi zorunludur.
• Binaların, Yapı Müteahhitlerinin Sınıflandırılması ve Kayıtlarının Tutulması Hakkında Yönetmeliğe göre yetki belge numarası almış ve uygun sınıfta yeterliğe sahip, bir müteahhidin sorumluluğu altında yıkılması zorunludur.
• Yapılardaki, asbest ve benzeri tehlikeli kimyasal içeren imalatlar sökülüp uzaklaştırılmadan ve Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğine göre seçici yıkım yapılmadan ana yıkıma geçilemez.
• Herhangi bir kültür veya tabiat varlığının etkileşim ve geçiş sahası içinde yer alan bir yapının yıkımında, Korumu Kurulu’ndan uygun görüş alınır.
• Yıkım işleminin; çevre ve sağlık şartlarına aykırı olduğunun ve/veya can ve mal emniyetini tehdit ettiğinin ilgili idaresince tespit edilmesi halinde idari para cezası uygulanır.
• Türk veya Avrupa Standartlarında düzenlenmeyen hususlarda, uluslararası geçerliliği kabul edilen dokümanlar da kullanılabilir.
• Afet ve acil durumlarda arama ve kurtarma çalışması tamamlandıktan sonra yıkım faaliyetine başlanabilir.  
• Fenni mesul, yıkım işlerinin yıkım ruhsatına ve yıkım planına aykırı olarak yürütülmesi halinde durumu derhal ilgili idareye bildirir. İlgili idarece, yıkım şantiyesindeki faaliyetlerin bu Yönetmelik hükümlerine veya yıkım ruhsatına ve eki yıkım planına aykırı şekilde yapıldığının tespiti hâlinde yapı güvenli bir seviyeye getirtilerek yıkım faaliyeti derhal durdurulur. Aykırılığın giderildiğinin ilgili idarece tespiti halinde yıkımın devamına izin verilir. İlgili idarelerce durdurulan yapılarda durdurma süresi ruhsat süresine ilave edilir.

YIKIM RUHSATI DÜZENLENECEK

Yönetmeliğe göre; yıkım faaliyetlerinde, insan sağlığını, can ve mal güvenliğini ve çevreyi korumak esas olacaktır. Yıkımlar için ilgili idarece yıkım ruhsatı düzenlenecektir. Yönetmelik kapsamındaki binaların yıkılmasına ilişkin bilimsel sorumluluk, inşaat mühendisi tarafından üstlenilecek ancak bina yüksekliği 21,50 metreden az olan binaların yıkımlarında bu aranmayacaktır. Bu durumun sakıncalı sonuçları olacağı açıktır ve mutlaka yeni bir düzenleme yapılmalıdır. 6306 sayılı Kanunun Uygulama yönetmeliğinde ise ‘‘Yıkım ruhsatı; yapı maliklerinden biri veya birkaçının veya bunların vekillerinin müracaatı üzerine, yıkılacak yapının tahliye edildiğine ve elektrik, su ve doğalgaz hizmetlerinin kapatıldığına dair ilgili kurum ve kuruluşlardan alınmış belgelerin sunulmasına veya yapının tahliye edildiğinin ve elektrik, su ve doğalgaz hizmetlerinin fiilen kapatıldığının İdarece tespit edilerek tutanağa bağlanmasına ve yıkım sorumlusu olarak statik fenni mesulün belirlenmesine istinaden, maliklerin muvafakati aranmaksızın altı işgünü içerisinde düzenlenir.’’ hükmü çerçevesinde, ilgili idareler, sorumluluğu üstlenen inşaat mühendisi olan fenni mesul kontrolünde yıkım ruhsatı düzenlemektedir.

Patlayıcılarla yapılan yıkımlar ile ikiden fazla bodrum katı olan her türlü binanın yıkımında fenni mesuliyetin üstlenilmesi ise zorunlu tutulmaktadır.

TEHLİKELİ KİMYASALLAR UZAKLAŞTIRILACAK

Asbest ve benzeri tehlikeli kimyasal içeren imalatlar sökülüp uzaklaştırılmadan ve Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’ne göre seçici yıkım yapılmadan ana yıkıma geçilemeyecektir. Binaların, ‘yapı müteahhidi’ olarak uygun yetki belgesine sahip bir müteahhidin sorumluluğu altında yıkılması zorunlu olacaktır. Yıkımda şantiye şefi görev alacaktır. Sorumlu inşaat mühendisi, şantiye şefliği görevini üstlenebilir ve çevre yönetimi hizmeti yeterlik belgesine haiz olması halinde atık yönetim planını da hazırlayabilecektir.

AFETLERDE KURTARMA ÇALIŞMASI BİTMEDEN YIKIMA BAŞLANMAYACAK

Herhangi bir kültür veya tabiat varlığının etkileşim ve geçiş sahası içinde yer alan bir yapının yıkımında, yıkım ruhsatı düzenlenmesinden önce ilgisine göre Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu veya Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu’ndan uygun görüş alınacaktır. Yıkım işleminin çevre ve sağlık şartlarına aykırı olduğunun, can ve mal emniyetini tehdit ettiğinin tespit edilmesi halinde idari para cezası uygulanacaktır. Afet ve acil durumlarda binalarda yıkım işlemine, Türkiye Afet Müdahale Planı çerçevesinde arama ve kurtarma çalışması tamamlandıktan sonra başlanacaktır.

YIKIM PLANINI İNŞAAT MÜHENDİSİ HAZIRLAYACAK

Yıkımdan önce hangi yıkım yönteminin kullanılacağı, yapıda ve yapı çevresinde etkilenebilecek diğer yapı, altyapı, tesisat, trafik ve insanların hangi tedbirlerle güvenliklerinin sağlanacağı, yapının malzeme ve varsa hasar özellikleri ile taşıyıcı sistemi, taşıma gücü imkânları ile tüm risk unsurları incelenip tespit edilerek, Yapıların Tam ve Kısmi Yıkımı İçin Uygulama Kuralları Standardı’na uygun şekilde yıkım planı hazırlanacaktır. Yıkım planı, müteahhit tarafından sorumlu inşaat mühendisine yaptırılacaktır. İnşaat Mühendisi olması halinde müteahhit kendisi de yıkım planını hazırlayabilecektir.

Çevre mühendisi tarafından hazırlanan atık yönetim planı ve toz emisyonunun kontrolü için alınması gereken önlemler ile üniversitelerin mühendislik, mimarlık ve fen fakültelerinden mezun ve bu çalışmaları yürütecek seviyede uzmanlığa sahip kişilerce düzenlenecek patlatma ile yapılacak yıkım faaliyetlerine ilişkin akustik rapor da yıkım planına eklenecektir.

PATLATMALI YIKIMLARDA PATLATMA RAPORU DA EKLENECEK

Patlatmalı yıkımlarda yıkım planına ayrıca inşaat, maden, çevre, jeoloji ve jeofizik mühendislerinden patlatma teknik ve uygulamalarına ilişkin yüksek lisans veya üniversitelerin sertifika programına haiz olanlarca hazırlanacak patlatma yöntemini/planını içeren rapor da eklenecek. Patlatmalı yıkım işlerine bu personel de refakat edecektir.

Yapı sahibi, yıkılacak yapıya ilişkin kendisinde bulunan bilgi ve belgeleri sorumlu inşaat mühendisine bildirmekle yükümlü olacaktır. Yıkım sebebiyle komşu yapılarda, zeminde veya altyapıda hasar oluşması ihtimalinin bulunduğu durumlarda, yıkım planına ek olarak, sorumlu inşaat mühendisi tarafından mevcut durumun tespitini içeren teknik rapor da düzenlenecektir.

BİNANIN PROJELERİ YIKIM PLANINA EKLENECEK

Yıkılacak olan yapıya bitişik bina olması halinde gerekli tedbirler alınmadan bitişik binanın temel kotundan daha alt kotlarda yıkım yapılamayacaktır. Yıkılacak binanın varsa mimari ve/veya statik projeleri yıkım planına eklenecektir. Söz konusu projelerin temin edilememesi halinde yapının rölevesi hazırlanacaktır. Yapıların kısmen veya tamamen planlı bir şekilde yıkım işlemleri için başvuru üzerine ilgili idarece yıkım ruhsatı düzenlenecektir. Yıkım ruhsatında yapı sahibinin, müteahhidin, yıkıma eşlik eden ve sorumlu olan inşaat mühendisinin ve şantiye şefinin imzalarının alınması zorunlu olacaktır. Yapı sahipleri veya kanuni vekilleri, maliklerinin tamamının muvafakatlerini, yapının tahliye edilmiş olduğuna dair düzenlenen belgeyi, yıkılacak yapıda elektrik, su, doğalgaz ve telefon gibi hizmetlerinin kapatıldığına dair ilgili kuruluşlardan alınmış belgeler ile müteahhit tarafından sorumlu inşaat mühendisi ve şantiye şefi ile yapılan iş sözleşmelerini idareye vermekle yükümlü olacaktır.

6 METRE ALTINDAKİ YAPILAR İÇİN YIKIM PLANI ARANMAYACAK

Bodrum katı dışında en çok bir katlı, bina yüksekliği 6 metreyi ve yapı inşaat alanı 250 metrekareyi geçmeyen müstakil ve ayrık nizam yapıların yıkımı ile bir binada toplam alanı 250 metrekareyi ve kat inşaat alanının yüzde 10’unu aşmayan kısmi yıkımlarda yıkım planı aranmayacaktır. Böyle bir ayrım yaparak farklı değerlendirme yapmak doğru değildir, söz konusu yıkımlarda da fiziksel zorluklar ve tehlikeli koşullar oluşmaktadır. Yıkım planı eki, atık yönetim planında belirtilen atık türleri ve bunlara dair atık kodu ve atık miktarı bilgileri yıkım ruhsatına işlenecektir.

Müteahhit, yıkım faaliyetlerine başlamadan önce güvenlik ve çevre koruma tedbirlerini almak suretiyle yıkım şantiyesini kurmak zorunda olacaktır. Yıkım şantiyesinde yangın riskine karşı önlem alınacak, acil tıbbî yardım donanımı hazır halde bulundurulacaktır, çalışanlar için güvenilir ve etkili bir haberleşme sistemi oluşturulacaktır.

PLANA AYKIRI DURUMLARI İNŞAAT MÜHENDİSİ İDAREYE BİLDİRECEK

Müteahhit, yıkım faaliyetine başlamadan önce, yıkım esnasında ve yıkım sonrasında, yıkımda çalışanlar ve üçüncü şahıslar için ilgili mevzuatında öngörülen güvenlik tedbirleri ile çevre koruma tedbirlerini almakla yükümlü olacaktır. Yıkım sorumlusu şantiye şefi veya fenni mesul, yıkım işlerinin yıkım ruhsatına ve yıkım planına aykırı olarak yürütülmesi halinde durumu derhal ilgili idareye bildirecektir.

İlgili idarece, yıkım şantiyesindeki faaliyetlerin bu yönetmelik hükümlerine veya yıkım ruhsatına ve eki yıkım planına aykırı şekilde yapıldığının tespiti hâlinde yapı güvenli bir seviyeye getirtilerek yıkım faaliyeti derhal durdurulacaktır. Aykırılığın giderildiğinin ilgili idarece tespiti halinde yıkımın devamına izin verilecektir. İlgili idarelerce durdurulan yapılarda durdurma süresi, ruhsat süresine ilave edilecektir.

YIKIMDAN ÜÇ GÜN ÖNCE KOMŞU PARSELLERE BİLGİLENDİRME YAPILACAKTIR

Yıkıma başlanmadan en az üç gün önce, yıkım yapılacak parsele komşu parsellerdeki yapılara, ilgili idaresince gerekli duyuru ve uyarılar yapılacak. Emniyet şartlarının sağlanması ve toz emisyonunun azaltılması amacıyla yıkım yapılacak binaların dış cephesi örtü malzemesi ile kaplanarak çevre hem hava şokuna hem de parça tesirine karşı koruma altına alınacaktır.

Yıkım faaliyetinin her safhasında Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği ve ilgili diğer mevzuata uyulması ve yıkım faaliyetinde görev alanların ilgili mevzuata uygun olarak kişisel koruyucu donanım kullanması zorunlu olacaktır.

Yönetmelik bu hali ile yıkım faaliyetlerine bir düzenleme getirmesi açısından çok değerlidir. Bununla birlikte 5. Maddenin 3. Fıkrasındaki ifadenin düzeltilmesi gerekmektedir.

 ‘’ Bu yönetmelik kapsamındaki binaların yıkılmasına ilişkin fenni mesuliyet, inşaat mühendisi tarafından üstlenilir. Ancak bina yüksekliği 21,50 m’den az olan binaların yıkımlarında fenni mesul aranmaz. ‘’

21,50m. Yükseklik 7 katlı binalara karşılık gelmektedir ve genel bina stoğumuzdaki ağırlığı % 80-90 lara karşılık gelmektedir. Bu binaların yıkımında da çok ciddi yapısal ve fiziksel zorluklarla karşılaşılmaktadır, dolayısıyla bu noktada fenni mesul zorunluluğu aranmaması hatalı bir yaklaşımdır.

Bunun yerine ancak ifadesinden sonra şu şekilde bir düzenleme yapılabilir;

• 21.50 m’yi geçmeyen yapılar için aranacak teknik eleman müellif, fenni mesul, şantiye şefinin en az 3 yıl mesleki deneyime sahip inşaat mühendisi olması,
• 21.50 – 51.50 arasındaki yapılar için aranacak teknik eleman müellif, fenni mesul, şantiye şefinin en az 5 yıl mesleki deneyime sahip inşaat mühendisi olması,
• 51.50 ve üzeri yapılar için aranacak teknik eleman müellif, fenni mesul, şantiye şefinin en az 7 yıl mesleki deneyime sahip inşaat mühendisi olması
• Yıkım yapacak müteahhitlerinde yukarıda belirlenen seviye aralıklarına göre tecrübe esaslı yetkinliği aranacak düzenleme yapılmalı,
• Yapılacak yönetmelik revizyonlarında uygulamada karşılaşılan sorunlar ve çözüm esasları dikkate alınmalı,

İlgili meslek odalarının öneri ve katkılarıyla daha çözümcül ve uygulama esasları ön plana çıkarılmış yönetmelik düzenleme çalışılmaları yapılmalıdır.